Bona Sforza d’Aragona - Królowa Polski i Wielka Księżna Litewska, Księżna Rusi, Prus i Mazowsza, Księżna Bari i Rosano, spadkobierczyni pretensji do Królestwa Jerozolimy.

Urodziła się w 2 lutego 1494 r. Była córką mediolańskiego księcia Giangaleazza Sforzy i neapolitańskiej królewny Izabeli Aragońskiej. 18 kwietnia 1518 roku w katedrze wawelskiej w Krakowie Bona Sforza poślubiła Zygmunta I Starego z dynastii Jagiellonów stając się, jak się później okazało, jedną z największych polskich królowych.

Bona odebrała staranną edukację, niespotykaną wówczas w Polsce. Została ukształtowana przez włoską myśl humanistyczną, która wpajana jej była przez największych przedstawicieli renesansu. Edukacja i samodoskonalenie były ważne przez całe jej życie. Królowa posługiwała się więc licznymi językami, posiadała wiedzę z zakresu prawa, administracji państwowej, historii, matematyki, geografii czy teologii. Była też oczytana, znała dzieła Wergiliusza, Cycerona, Ojców Kościoła i wiedziała, jak czerpać z wiedzy większych od siebie. Ponadto, charakteryzowała się szczególnymi zdolnościami w dziedzinie sportu i muzyki – potrafiła grać na kilku instrumentach, umiała znakomicie tańczyć i lubowała się w jeździe konnej.

Od początku pobytu na Wawelu starała się o przywrócenie Polsce mocarstwowej roli w środkowowschodniej Europie. W swoich działaniach królowa Bona nie myślała wyłącznie o sobie, lecz również o dobru nowej ojczyzny – marzyła o umocnieniu pozycji dynastii w Polsce, dążyła do odzyskania utraconych ziem, pozyskiwała nowe środki, które umacniały królewski skarbiec.

Była prekursorką nowożytnego myślenia o polityce i obecności w niej kobiet. Królowa czuła się niezwykle pewnie w swojej nowej roli – podejmowała własne, niezależne decyzje i niejednokrotnie zastępowała męża w jego królewskich obowiązkach. Bona Sforza stworzyła w Krakowie własne stronnictwo. Wywierała też istotny wpływ na politykę zagraniczną kraju. Walnie przyczyniła się do tego, że ówczesna Polska była potęgą polityczną, militarną i ekonomiczną. Wiek XVI w dziejach Polski nazywany jest „Złotym wiekiem”.

Była władczynią ambitną, aktywną i niezwykle gospodarną. Dzięki umiejętnemu zarządzaniu otrzymanymi od męża majątkami szybko dorobiła się olbrzymiej fortuny, tylko w Koronie nabywając ponad dwieście wsi i kilkanaście miast. Na Litwie przeprowadziła szeroko zakrojoną reformę gospodarczą (zwaną „pomiarą włóczną”). Jej rezultatem był m.in. znaczny, nawet czterokrotny wzrost dochodów z tych ziem. Wydawała przywileje lokacyjne, targowe i jarmarczne, zwalniała mieszczan z podatków, fundowała szpitale, rozwijała szkolnictwo. Inicjowała budowę mostów, kościołów, dróg wodnych (kanału pod Pińskiem), zamków (na przykład w Barze i Krzemieńcu). Królowa Bona zagospodarowała ogromne powierzchnie nieużytków. Z jej inicjatywy budowano kolejne wsie, młyny i tartaki.

Bona nie wprowadziła do Polski renesansu, ale skutecznie go utrwaliła. Zawdzięczamy jej m.in. upowszechnienie w Polsce kultury muzycznej i rozwój teatru. To ona zreorganizowała nadworną kapelę, przekształcając ją w wybitny zespół. Ściągnęła z Włoch bardzo dobrych muzyków i kompozytorów. Była protektorką pisarzy i uczonych, między innymi Jana Dantyszka i Mikołaja Reja. Dzięki niej wielu młodych Polaków miało szansę na zagraniczne studia. Zainicjowała tworzenie jednej z najbogatszych w Europie kolekcji arrasów.

Nieco żartobliwie mówi się, że Bona była prekursorką ruchu ekologicznego w Polsce. Krzewiła ogrodnictwo, wprowadzała nowe rodzaje upraw i zakładała włoskie ogrody (na przykład w Łobzowie). Mnóstwo uwagi poświęcała otaczającej ją przyrodzie, a drwalom nakazała pracować w taki sposób, aby ich działalność nie wpływała w sposób destrukcyjny na puszczę.

Królowa wzbogaciła też polską kuchnię, wprowadzając do dworskiego menu nieznane wcześniej warzywa, tzw. włoszczyznę: pomidory, karczochy, fasolę szparagową, brokuły, marchew, sałatę czy szpinak. Za jej sprawą do polskich kuchni trafiły przyprawy korzenne i włoskie makarony.

Postać Bony związana jest z terenem, na którym funkcjonuje Szkoła Podstawowa w Obrubnikach. Ziemie te należały w XVI wieku do jej syna Zygmunta Augusta i to tu kontynuowane były  wprowadzone przez nią reformy. Wsie z obwodu szkoły powstały w wyniku zapoczątkowanej przez nią pomiary włócznej. Obecnie w pobliżu Szkoły biegnie turystyczny Szlak Królowej Bony łączący Tykocin z Czarną Białostocką.

Bona była obdarzona niepospolitą inteligencją i pracowitością. Dzięki niezwykłej sile charakteru konsekwentnie dążyła do celu i przyczyniła się do rozwoju Polski w XVI wieku. Posiadała cechy, które można stawiać za wzór młodym pokoleniom.

JAKA BYŁA KRÓLOWA BONA?

O naszej patronce można mówić wiele i długo. Bezsprzecznie była wielką osobowością, nietuzinkową i wyprzedzającą swoje czasy. Oczywiście nie wszyscy byli jej stronnikami. Już jej współcześni przyczynili się do psucia wizerunku królowej. Zachęcamy do wysłuchania audycji radiowej "O czym milczy historia?", w której pisarka Urszula Pawlik przybliża postać Bony Sforzy.

Link do audycji: https://www.youtube.com/watch?v=zuKqj85wt70